Als we de kunsten zuurstof geven 

Op 4 december stelde Minister Frank Vandenbroucke, samen met het Working in the Arts-team van de FOD Sociale Zekerheid, de nieuwe Kunstwerkcommissie voor tijdens een gevarieerd event in de KVS in Brussel.

Het doel: een verbeterde sociale bescherming voor kunstwerkers.

"Als we zuurstof geven aan de kunstensector, geven we de maatschappij zuurstof”, dixit Minister Franck Vandenbroucke.

Kunstwerkcommissie

De Kunstwerkcommissie beslist over de toekenning van Kunstwerkattesten. Ze werkt transparant en met onafhankelijke deskundigen uit het artistieke werkveld; Zo is ze voor de helft samengesteld uit vertegenwoordigers van de kunstensector.

Peter Samyn, Voorzitter FOD Sociale Zekerheid: “Dit is een uniek project omwille van de participatieve aanpak. Voor wat mij betreft is het een best practice voor komende beleidshervormingen. Samen gaan we voor een sociale zekerheid dicht bij de burger.”

Deze commissie zal de hervorming leiden om het vernieuwde statuut van kunstwerkers en de verbeterde sociale bescherming tot stand te brengen: kunstenaars die hun werk autonoom organiseren, volwaardige bescherming via de 1bis contracten en ook de nieuwe amateurkunstenvergoeding werd op tafel gelegd.

Het belang van de inzet van de kunstwerkcommissie symboliseert het begin van een broodnodige hervorming van de sociale zekerheid voor kunstwerkers. 

Minister Frank Vandenbroucke stelt het als volgt: “ Het onderstrepen van de relevantie van het professionele werk, het ondersteunen van de productie van de kunstensector en allen die werken en actief zijn in de sector. Er heerst bij sommige wantrouwigheid en een denigrerende houding ten aanzien van de sector en dit participatieve project maar ik geloof en vertrouw ten zeerste in dit participatief project voor het nieuwe kunstwerkattest samen met de sector. Dit kader ontwikkelen waar de sector en politiek zich hiervoor samen inzetten. Dus ja, daarom heb ik een glimlach vanavond ”

Het participatieve van dit project kan tot voorbeeld dienen. De gekozen leden van de Kunstwerkcommissie zullen de representativiteit van de kunstwerkers en hun noden beter tot uiting brengen en op basis van de realiteit van de leefwereld van de kunstwerkers de toon zetten doorheen deze hervorming.  Het is een collectieve en dus gedeelde verantwoordelijkheid. Er is dus ook een solidariteit-verantwoordelijkheid die men met deze Commissie kan opnemen. Met deze commissie kan er maatwerk tot stand gebracht worden voor de sector. 

 “U zal de kat bij de melk zetten, mijnheer de minister, door die kunstenaars in de commissie een plaats te geven”, was het verwijt door sommigen in het parlement. Dit werd hard gecontesteerd, niet alleen door de bevoegde ministers maar onder meer ook door Artists United (Servaas Le Compte). In tegendeel is het een co-creatie, mét de sector. “Inderdaad moet men objectief zijn, strikt, onpartijdig, vigilant, en bewijzen dat de criticasters ongelijk hebben en ze op die manier van antwoord te dienen. Dat zal het werk zijn van de commissie”, stelt de minister.

Er werd ook een nieuwe site gelanceerd met alle informatie omtrent de overgangsmaatregelen.: Overgangsmaatregelen

Kunstwerkers en kunstwerkattest

Een kunstwerker is iemand die een vergoede professionele praktijk in de kunsten beoefent. Ook de artistiek-technische en artistiek-ondersteunende activiteiten vallen hieronder. De kunstwerker haalt een belangrijk deel van het inkomen uit die activiteiten en investeert er een aanzienlijke hoeveelheid tijd in.

De erkenning wordt geconcretiseerd in een kunstwerkattest. Dit is meteen het toegangsticket tot heel wat sociale voordelen die specifiek voor kunstwerkers zijn uitgewerkt. Denk bijvoorbeeld aan het kunstwerkcontract (art1bis), de primostartersregeling voor zelfstandigen, het specifiek fiscaal regime op auteursrechten of de kunstwerkuitkering. Essentieel om het attest te bekomen is de ‘noodzakelijke artistieke bijdrage’.  Het statuut kan voor artiesten, technici en ondersteunende functies. Dit is er gekomen na veel werk en vele discussies in het parlement, de WITA werkgroep, het participatief traject.

Minister Vandenbroucke: “ Twintig jaar geleden is er iets gecreëerd, toen ik de eer en het geluk had ook als eens minister te zijn. We wilden de wezenlijke autonomie die essentieel is voor een kunstenaar linken aan een sociale zekerheid van werknemers. Dat was een woest debat en leidde tot het 1bis statuut en dat was een belangrijke stap vooruit. Het betekende dat kunstenaars hun bescherming konden krijgen in de verschillende kamers van de sociale zekerheid, zelfstandigen of werknemers”.

Maar de laatste jaren kwamen meer precaire aspecten naar voren komen, het zogenaamd onzichtbare werk, de pandemie, … iedereen is het over eens dat sociale bescherming moet functioneren en we dienden een stap vooruit te zetten. Vandaar het belang dat de Kunstwerkcommissie tegelijk verder kan bouwen op bestaande kaders maar vooral ook een revolutionaire stap vooruit neemt. Een bouwsteen voor deze ingesteldheid en het begin van deze hervorming met onder meer de meer inclusieve termen als ‘kunstwerker’ en ‘het kunstwerkattest’.

Want iedereen is nodig en heeft recht op een behoorlijke sociale bescherming en correcte verloning; De morele waarde van de poetsvrouw van Mozart staat op zelfde niveau als Mozart. Maar die is niet geholpen door te zeggen dat ze ook dit zelfde statuut zou moeten hebben. Wel door te sleutelen aan het statuut van schoonmakers.

Het kunstwerkattest is een sleutel element en een stap naar een toegangsbewijs tot een sociale bescherming zonder herhaaldelijk administratieve obstakels, onduidelijkheid en frustraties.De solidariteitscirkel die met dit nieuwe statuut bekrachtigd moet worden kan je niet denken zonder verantwoordelijkheid en zonder ‘lidmaatschap’; waarmee ik bedoel : weten over wie het wel of niet gaat.Het is een levende realiteit waarvoor een representatief kader zal tot stand komen doorheen deze hervorming, door de adviezen en deelname aan dit participatief project, waar democratische vertegenwoordiging, verantwoordelijkheid en solidariteit prioriteit zullen moeten zijn om de hervorming zou nauw mogelijk te laten aansluiten aan de leefwereld van de kunstwerkers en te ijveren om de administratieve obstakels en onduidelijkheid te elimineren.

Peter Samyn Voorzitter FOD sociale zekerheid typeert het mooi: “Het is de bedoeling dat de kunstwerker zich meer kan focussen op kunstwerk i.p.v. papierwerk.”

Er zijn voor alle duidelijkheid zijn er uiteraard bijkomende voorwaarden in het luik werkloosheid, naast dit attest.

Om de pensioenregeling te ‘fineren’, kan nu ook het instrument ‘kunstwerkattest’ daar een rol in spelen.

Van KVR naar AKV

“De KVR hebben we ooit als een stuk pragmatische oplossing voor zwartwerk gelanceerd. Maar de keerzijde van de medaille was een stuk oneigenlijk gebruik.  Maar belangrijker : je bouwt met de KVR geen sociale zekerheid op en je vangt mensen op met een slechte oplossing. Want wat zijn faire verloningsvoorwaarden?”

De waarde van verricht werk door kunstwerkers is al van vóór de corona crisis een debat en een politieke budgettaire werkelijkheid die erin hakt. Wij willen dat professionelen in de kunsten een faire verloning krijgen en hen dus net weghalen uit dat soort pragmatische ‘oplossingen’ zoals de KVR

Voor de amateurkunstenaars is dit systeem behouden: de AKV, Amateurkunstenvergoeding. Maar het bedrag wordt gelimiteerder en de opdrachtgever wordt anders omkaderd.

“Tip voor de professionelen: dwing correcte vergoedingen af!”, dixit de minister.

De amateurkunstenvergoeding vervangt de kleinevergoedingsregeling (KVR) vanaf 1 januari 2024.

Rusthuis?

Voorzitter Luc Gullinck sloot de avond af met een citaat van Frank Van der Linden: ‘Kunstenaars zijn mensen die niet genoeg geld verdienen om een rusthuis te kunnen betalen’

“Een boutade”, zegt Luc Gulinck, “waarvan we hopen dat die vanaf  die vanaf 1 januari 2024 - de start van het nieuwe kunstwerkersstatuut, zal blijken dat die een fictie is geworden”.  

Wij als Artists United rusten alleszins niet en blijven verder bouwen aan dit nieuwe statuut. Artists United is ondertussen een erkende kunstenfederatie en maakt via Servaas Le Compte deel uit van de nieuwe kunstwerkcommissie.

Men kan reeds een aantal zaken doen op de nieuwe site ivm het kunstwerkattest: 

https://www.workinginthearts.be/nl/professioneel/handleiding

https://www.workinginthearts.be/fr/professionnel/manuel